هدایت ابراهیم به صراط مستقیم (قرآن)بنا به آیات قرآن ابراهیم علیه‌السلام از هدایت‌یافتگان به صراط مستقیم بودند. ۱ - سلوک در صراط مستقیمابراهیم علیه‌السلام، انسانى متعادل و سالك صراط مستقيم: ۱. «... مِلَّةَ إِبْراهِيمَ حَنِيفاً ..؛... بلكه از آيين ابراهيم، كه ايمانى خالص داشت....» «حَنَفَ» يعنى اعراض از گمراهی و روى آوردن به راه مستقيم. ۲. «ما كانَ إِبْراهِيمُ ... وَ لكِنْ كانَ حَنِيفاً ...؛ابراهيم نبود ... بلكه موحّدى خالص و مسلمان بود....» ۳. «... فَاتَّبِعُوا مِلَّةَ إِبْراهِيمَ حَنِيفاً ...؛... بنابراين، از آيين ابراهيم پيروى كنيد، كه به حق گرايش داشت....» ۴. «... وَ اتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْراهِيمَ حَنِيفاً ...؛... و از آيين ابراهيم كه ايمانى خالص و پاك داشت پيروى كند؟!....» ۵. «وَ كَذلِكَ نُرِي إِبْراهِيمَ مَلَكُوتَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ • ... قالَ يا قَوْمِ ... • ... حَنِيفاً ...؛و اين گونه، ملكوت آسمان‌ها و زمین و حاكميت مطلق خداوند بر آنها را به ابراهيم نشان داديم؛ تا به آن استدلال كند؛ و اهل یقین گردد. ... گفت: اى قوم ! ... در حالى كه ایمان من خالص است....» ۶. «وَ تِلْكَ حُجَّتُنا آتَيْناها إِبْراهِيمَ ... • ... وَ اجْتَبَيْناهُمْ وَ هَدَيْناهُمْ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ؛اينها دلايل ما بود كه به ابراهيم در برابر قومش عطا كرديم. ... و آنان را برگزيديم و به راه راست، هدايت نموديم.»«واجتبينا» عطف بر «فضّلنا» است. [۱۲]
التّفسير الوسيط، ج ۵، ص ۱۲۲.
در اين صورت مرجع ضمير «هديناهم» انبياى ياد شده در آيات پيشين است۷. «... مِلَّةَ إِبْراهِيمَ حَنِيفاً ...؛... آيين ابراهيم؛ كه ايمانى خالص داشت....» ۸. «إِنَّ إِبْراهِيمَ كانَ أُمَّةً قانِتاً لِلَّهِ حَنِيفاً ... • شاكِراً لِأَنْعُمِهِ اجْتَباهُ وَ هَداهُ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ؛ ابراهيم به تنهايى امّتى بود مطيع فرمان خدا؛ خالى از هر گونه انحراف؛ ... شكرگزار نعمتهاى او بود؛ خدا او را برگزيد؛ و به راهى راست هدايت نمود.» ۹. «... أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْراهِيمَ حَنِيفاً ...؛... كه از آيين ابراهيم- كه ايمانى خالص داشت....» ۱۰. «وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ إِبْراهِيمَ ... • أُولئِكَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ ...؛در اين كتاب، ابراهيم را ياد كن، ... آنها پيامبرانى بودند كه خداوند مشمول نعمتشان قرار داده بود....»«أولئك» اشاره به پيامبرانى است كه در آيات پيشين ازآنان ياد شده است. گفتنى است كه در آيه ۷ سوره حمد در بيان صراط مستقيم فرموده: راه كسانى كه از جانب خداوند، نعمت داده شده (منعم عليهم) هستند و در اين آيه (منعم عليهم) را نام برده است، معلوم مى‌شود كه افراد نامبرده شده سالكان صراط مستقيم‌اند. ۲ - زمینه هدایت حضرت ابراهیمروحيه تسلیم در برابر خدا، حق‌گرایی، دورى از شرک و شکرگزاری حضرت ابراهيم عليه‌السلام داراى نقشى مهم، در هدايت وى به صراط مستقيم: «انَّ ابرهيمَ كانَ امَّةً قانِتًا لِلَّهِ حَنيفًا ولَم يَكُ مِنَ المُشرِكين • شاكِرًا لِانعُمِهِ اجتَبهُ وهَدهُ الى صِرطٍ مُستَقيم؛ ابراهيم به تنهايى امّتى بود مطيع فرمان خدا؛ خالى از هر گونه انحراف؛ و از مشركان نبود؛ شكرگزار نعمتهاى او بود؛ خدا او را برگزيد؛ و به راهى راست هدايت نمود.» ۳ - عناوین مرتبطسالکان به صراط مستقیم (قرآن). ۴ - پانویس
۵ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۸، ص۳۹۸، برگرفته از مقاله «سالکان صراط مستقیم (ابراهیم علیه‌السلام)». |